Thursday, October 30, 2008

Их зөнч Ванга хэлсэн нь


Болгарын аугаа зєнч Ванга (Вангелия Пандева Гуштерова) ирээдvйд болох vйл явдлыг хэрхэн зєгнєж хэлснийг сонирхоё.

Тэрээр 1911 оны нэгдvгээр сарын 31-нд Македонд ядуу тариачны гэр бvлд тєрж, 1996 оны наймдугаар сарын 11-нд єєд болжээ. Нэртэй эрдэмтэн, судлаачид тvvнийг аливаа зvйлийг урьдчилан харах аугаа зєнтэй гэдгийг хvлээн зєвшєєрсєн юм.

ВАНГАГИЙН ЗЄН БИЛИГ
2008 он. Тєрийн дєрвєн тэргvvний амь насанд халдана. Индостанд мєргєлдєєн гарна. Энэ нь дэлхийн III дайны нэг шалтгаан болно.
2010 он. Дэлхийн III дайн эхэлнэ. Дайн 2010 оны арваннэгдvгээр сард эхэлж, 2014 оны аравдугаар сард дуусна. Дайн ердийнхєєр эхэлж, эхлээд цємийн, дараа нь химийн зэвсэг хэрэглэнэ.
2011 он. Дэлхийн хойд хагаст цацраг идэвхт бодисын vлдэгдэл асгарснаар амьтан, ургамал байхгvй болно. Vvний дараа лалууд амьд vлдсэн европуудын эсрэг химийн дайныг эхлvvлнэ.
2014 он. Олонхи хvн химийн дайны vр дагаврын улмаас идээ бээр, арьсны хорт хавдар болон арьсны бусад євчнєєр шаналах болно.
2016 он. Европ бараг хvнгvй болно.
2018 он. Дэлхийн шинэ хvчирхэг гvрнээр Хятад тодорно. Хєгжингvй орнууд ашиглагчаас ашиглагдагч болон хувирна.
2023 он. Дэлхийн тойрог зам (орбит) бага зэрэг єєрчлєгдєнє.
2025 он. Европ улам бага хvн амтай болно.
2028 он. Эрчим хvчний шинэ эх сурвалжийг бvтээнэ. Єлсгєлєнг аажмаар арилгана. Цолмон гариг руу нисэгчтэй сансрын хєлєг замдаа гарна.
2033 он. Туйлын мєс хайлж дэлхийн далайн тєвшин нэмэгдэнэ.
2043 он. Дэлхийн эдийн засаг цэцэглэн хєгжинє. Европт лалууд эрх барих болно.
2046 он. Ямар ч эд эрхтнийг тарьж ургуулах болно. Эрхтэн солих нь эмчилгээний хамгийн шилдэг арга болно.
2066 он. Лалын Ромыг довтлох vеэр АНУ цаг агаарын хэмээх шинэ зэвсэг хэрэглэх болно. Эрс сэрvvснэ.
2076 он. Анги, давхаргагvй нийгэм бий болно.
2084 он. Байгалийг нєхєн сэргээнэ.
2088 он. Хэдхэн хормын дотор хєгширдєг шинэ євчин гарч ирнэ.
2097 он. Хурдан хєгшрєх євчнийг ялан дийлэх болно.
2100 он. Хиймэл нар дэлхийн харанхуй хэсгийг гэрэлтvvлнэ.
2111 он. Хvмvvс киборг буюу амьд робот болно.
2123 он. Жижиг орнууд хоорондоо дайтна. Том гvрнvvд оролцохгvй.
2125 он. Унгарт сансраас дохио ирнэ. Бvгд намайг дурсан санах болно.
2130 он. Харь гаригийнхний зєвлєгєє, тусламжаар усан дор амьдрал бий болно.
2164 он. Амьтад хагас хvн болон хувирна.
2167 он. Шинэ шашин гарч ирнэ.
2170 он. Аймшигтай хуурай ган болно.
2183 он. Ангараг гариг дээрх колони цємийн гvрэн болж Дэлхийгээс (АНУ-аас, эсвэл Англиас) тусгаар тогтнолоо шаардана.
2187 он. Хоёр том галт уулын дэлбэрэлтийг зогсоож чадна.
2195 он. Далай, тэнгисийн колониуд эрчим хvч, хоол хvнсээр бvрэн хангагдана.
2196 он. Ази, европууд бvрэн холилдож, хутгалдана.
2201 он. Наран дээр дулааны цємийн vйл явц удааширна. Хvйтэрнэ.
2221 он. Харь гариг дээр амьдрал хайж байгаа хvн тєрєлхтєн ямар нэг аймшигтай юмтай холбоо тогтооно.
2256 он. Сансрын хєлєг Дэлхий дээр шинэ аймшигт євчнийг авчирна.
2262 он. Гариг эрхсийн тойрог зам байнга єєрчлєгдєх болно. Ангараг гаригт сvvлт од заналхийлнэ.
2273 он. Шар, цагаан арьстнууд холилдож, шинэ арьстан гарч ирнэ.
2279 он. Юу ч бишээс эрчим хvч гаргаж авна. (агааргvй хоосон зайнаас, эсвэл хар нvхнээс)
2288 он. Цаг хугацаагаар аялана. Харь гаригийнхантай шинэ холбоо тогтооно.
2291 он. Нар хєрнє. Тvvнийг дахин асаах оролдлого хийнэ.
2296 он. Наран дээр хvчтэй дэлбэрэлт болно. Таталцах хvч єєрчлєгдєнє. Сансрын хуучин станц, хиймэл дагуулууд унаж эхэлнэ.
2299 он. Францад лалын эсрэг партизаны хєдєлгєєн єрнєнє.
2302 он. Байгалийн шинэ чухал хууль, манай гаригийн нууц тайлагдана.
2304 он. Сарны нууц тайлагдана.
2341 он. Сансраас ямар нэг аймшигтай зvйл Дэлхий рvv ойртоно.
2354 он. Хиймэл нарнуудын нэгэн дээр осол гарч ган гачигт хvргэнэ.
2371 он. Аугаа єлсгєлєн.
2378 он. Шинэ арьст хvмvvс хурдан єсч vржинэ.
2480 он. Хоёр хиймэл нар хоорондоо мєргєлдєнє. Дэлхий бvрэнхий болно.
3005 он. Сvvлт од Сарыг шvргэнэ. Дэлхийг тойроод чулуу, тоосон бvс бий болно.
3797 он. Энэ цаг vед Дэлхий дээрх бvх амьд биет мєхнє. Гэвч хvн тєрєлхтєн оддын єєр систем дээр шинэ амьдралын vндэс суурийг бий болгож чадна.

Thursday, October 23, 2008

М.Д.Каратеев. ОРОС БА ТАТААРУУД

Энэ өгүүлллийг би аль 1999 онд орчуулж тухайн үед өөрийн эрхлэн гаргаж байсан “Манай Монгол” сэтгүүлд хэвлүүлж байсан юм. Энэ өгүүлэл Орос болон бусад аль ч том улсуудад Монголыг жинхэнэ мөн чанараар нь авч үзэх гэсэн олон эрдэмтэн байдгийг тод харуулах юм. Ер нь нийгэм, улс төр судлая гэвэл түүхийн арга зүйн мэдлэгээ зайлшгүй дээшлүүлэх шаардлага гардаг юм. Би залуучууддаа хэрэг болох ном зохиолуудыг аль болохоор орчуулахыг байнга хичээдэг юм. Үнэнээ хэлэхэд орчуулга хийгээд байх зав чөлөө муутай ч гэсэн ойрын үед хэд хэдэн чухал “бэлэг” барина аа. Та нарыг шимтэн уншина гэдэгт найдаж байна.

Орос нь татаарын эрхшээлд 242 жил байжээ. (1238-1480). Түүний түүхийн энэ үе нь (ялангуяа эхний 150 жил буюу Куликовын тулалдаанд Дмитрий Донский ялалт байгуулж булаан эзлэгчдийн дарлалыг ихээхэн сулруулж, тэд улс орны дотоод хэрэгт бараг оролцохоо больсон үе хүртэл) онцгой хүнд материаллаг гарз хохиролтой, үүнээс өмнө гялалзтал хөгжиж, баруун европын орнуудын соёлыг гүйцэж түрүүлж байсан оросын соёл бүрэн уналтад орсноор тэмдэглэгдсэн байдаг.
Оросын он дарааллын бичгүүдэд Орост татааруудын үйлдсэн эвдрэл дээрэм, харгис үйл, дураар авирласныг өнгө өнгөөр дүүртэл бичсэн нь буй. Дашрамд хэлэхэд “өнгө өнгийн” гэдэг илэрхийлэл энд бүрэн тохирохгүй, манай түүх бичигчид татаарууд болон тэдгээрийн үйлдлүүдийг дүрслэхдээ зөвхөн ганц хар өнгийг авч, чингэхдээ маш өтгөн хэрэглэсэн. Оросын цаашхи бүх утга зохиол, ялангуяа адал явдалт зохиолууд нь татаарчуудтай харьцахдаа энэхүү өнгийг өчүүхэн ч өөрчлөлтгүйгээр авч хэрэглэсэн байдаг.
Энэ бүхэн нь иймэрхүү тохиолдолд заавал гардаг хэтрүүлгийг оролцуулбал бүрэн ойлгомжтой бөгөөд сэтгэл зүйн хувьд амархан тайлбарлаж болдог. Ялалт амжилтад дассан Оросын агуу их ард түмэн булаан эзлэгчдийн хүнд талхигдалд ороход үзэн ядалтаас өөр юуг ч мэдэрч чадахгүй нь ойлгомжтой. Тэр жилүүдэд татааруудын үндэсний зан араншин, ялангуяа тэдгээрийн засаглалд алагчлахгүй үнэлэлт өгөх гэсэн аливаа оролдлого нь доромжлол мэт санагддаг байв. Татаар хүн зэрлэг, хорон, хүмүүн бус дээрэмчин, хүчирхийлэгч зэрэг “бузар амьтан” л байж болох байв. Үнэнээс хол иймэрхүү дүр зураг манай утга зохиол болон орос хүмүүсийн төсөөлөлд уламжлал болон тогтсон юм.
Үүний зэрэгцээ, хэрэв асуудлыг урьдчилан дүгнэлгүйгээр авч үзвэл татаарчууд муу чанараас гадна хүнийхээ хувьд ч, эрх баригчдын хувьд ч олон эерэг чанаруудтай байсныг хүлээн зөвшөөрвөл зохино.
Юуны өмнө тэд гандан бууршгүй шударга чанартай, үүрэгтээ үнэнч, сахилга баттайгаараа онцгой байсан ба энэ талууд Орост нөлөөлсөн нь зөвхөн сайн үйл болж чадах байв. Тэдний дарлал эргэлзээгүй хүнд байсан авч учруулсан гамшгийнхаа зэрэгцээ тойруу замаар Орост маш их тус үзүүлсэн. Аймаг (ванлиг?) хоорондын бутралд мөхөж байсан улс орныг энэхүү дарлалыг нийтээр хүчээр түлхэн унагах зайлшгүй байдалд дуудсан түүний эв нэгдэлд хүргэсэн юм.
Татаарын хаад нь хатуу гараар захирч, догшин ширүүн байх нь цөөнгүй байв (гэхдээ энд тэдгээрийн алийг нь ч догшин Ивантай зүйрлүүлж болохгүй). Цөөн зарим явдлыг эс тооцвол тэд шударга чанараараа онцгойрч байв. Хэрэв оросын зарим ноёдыг цаазалсан бол энэ нь ихэнхи тохиолдолд хангалттай үндэслэлтэй байдаг байлаа. Энэ нь ихэвчлэн оросын өрсөлдөгч ноёдууд бусад руугаа дайрснаас үүдэлтэй байв.
Ёс суртахуун болон оюун санааны талаар Орос дахь тэдний дарлал хүнд байгаагүй. Оросын түүхэн уламжлал, ахуйн хэвшилд тэд халдаагүй, шашин шүтлэгт туйлын хүлцэнгүй байсан. Үнэн алдарт шашинд туйлбартай хүндэтгэн харьцаж, түүнийг бүх талаар ивээдэг байсан нь хадгалагдан үлдсэн хэд хэдэн хаадын пайзнаас нэн тодорхой харагддаг юм.
Хоосон зүйл яриад байхгүйн тулд Их Хаан Мөнх – Төмөрөөс 1269 онд Оросын сүмийн тэргүүн, митрополит Кириллд өгсөн пайзнаас иш татъя:
“Сүмийн бүх газар, ой, ус, ногооны газар, усан үзмийн талбай, цэцэрлэг, өвөлжөө болон зуслангаас баскакууд ч (татвар цуглуулдаг монгол хааны төлөөлөгчийг ингэж нэрлэдэг байжээ – Д.Г), түшмэдүүд ч, албаны хүмүүс ч татвар авч болохгүй. Мөн түүчлэн сүмийн бүх хүмүүс, мастерууд, шонхорчид, тариачид, боолчууд–зарц нар болон ажилчид, сүмд хамаарах бүх хүнээс юу ч авахгүй, ажил хийлгэхгүй, манаа мануулахгүй байх ёстой. Хар лам болон мяндагтнууд алба, өргөл, гааль хэнд ч өгөхгүй, тэднээс юм авсан манай баскакууд, хан, бичээч өөр хэн ч гэсэн цаазаар үхэх болно. Тэдний хуулинд буй икон, ном судар өөр бусад зүйлийг шоолох, доромжлох, эвдэн сүйтгэж болохгүй. Тэдний шашин шүтлэгийг доромжилсон хүнийг буруутгаж ална”.
Дараа дараачийн хаадууд энэхүү пайзыг баталгаажуулсан төдийгүй оросын сүм хийдийн эрх ямбыг өргөтгөсөн юм. Сарай хотод оросын епархи байснаас гадна үнэн алдартны шашны таван сүм ажиллаж байжээ.
Орост татаарын булаан эзлэгчдийн нийтлэг харгис зан, тэдний учруулсан хүчирхийллийн хувьд гэвэл энэ нь онцгой зүйл байгаагүй бөгөөд дундад зууны тэр үед бүрэн хэвийн үзэгдэл байлаа. Тэдний энэхүү харгис зан нь ямар ч байсан гэсэн мусульманы орнуудад загалмайтнуудын түйвээсэн буюу мавруудаас чөлөөлөгдсөн Испанид энгийн номхон араб хүмүүсийг хэдэн арван мянгаар нь түүдэг галд шатааж байсан “ариун” тамлалаас зөөлөн байсан.
Татаарууд ард түмнийг цөлмөн дээрэмдэж байсан, чингэхдээ тэр үеийн бусад армийн хийдгийг л хийж байв. Иймэрхүү маягийн дээрэм нь алба хаахаас өөр ямар ч шагналгүй дайчдад өвөрмөц маягийн урамшуулал байжээ.
Татаарууд аян дайн, довтолгооны үедээ оросуудыг боол болгодог байсан, гэвч энэ нь бидний бодож байсан шиг тийм их хэмжээний байгаагүй. Орд дахь эдгээр боолчуудын байдал онцгой хүнд байгаагүй. Татаарчууд боолчуудтай харьцахдаа тэдний үеийнхэн болох венецчүүд, генуэйчууд, византчуудаас хавьгүй энэрэнгүй байсан.
Татаарын эзэгнэлийн урт удаан бүхий л үед татварын дарлалыг түлхэн унагасан хаан гуравдугаар Иван болон түүний ойрын залгамжлагчдын автагдсан византийн нөлөөлөл шиг тийм хэмжээгээр оросын зан заншлыг ч, оросын хууль зүйг ч чангалан хатуужуулж байгаагүй юм.
x x x
Төр улсын ч, хувийн амьдралд ч орос болон татааруудыг ахуйн болон цусан холбоо аажмаар нэгтгэсэн бөгөөд энэ нь манай түүхэнд гүн гүнзгий ул мөрөө үлдээсэн.
Оросын хэдэн арван вангууд татаарын гүнжүүдтэй гэрлэж, тэдний олонхи нь амьдралынхаа ихэнхи хэсгийг Сарайд өнгөрөөж, зарим нь тэнд төрцгөөсөн, нас барцгаасан; оросын худалдаачид, эгэл жирийн олон хүмүүс ямар нэг шалтгаанаар бас л Ордод амьдарч, тэндээ эд баялаг, өндөр албатай болох нь цөөнгүй байлаа.
Улс төрийн болон гэр бүлийн янз бүрийн шалтгаанаас болж татаарын ихэс дээдсийн төлөөлөгчид аль Александр Невский вангийн үеэс л эхлэн Орос руу нүүн суурьшиж байв. Тэнд тэд нар ямагт сайхан угтуулж, үнэн алдарт шашинд орж, газар болон алба хүлээн авч, оросын язгууртан хүүхнүүдтэй гэрлэж, оросын цэрэгт элсэж, өөрийнхөө шинэ эх оронд үнэнчээр зүтгэцгээсэн. Тийм хүмүүс бүр нь хэдэн арав, хэдэн зуун нөхөр, боолчуудаа дагуулан ирснээр тэд нар нь мөн л оросын олон түмэнд уусч, иймэрхүү маягаар нийгмийн зөвхөн дээд давхаргад төдийгүй, доод давхаргад ч орос болон татаарын цус холилджээ.
Орд задарч, Орос хүчирхэгжихийн хэрээр ийн шилжин нүүх явдал улам бүр олон гарах болж, Казань, Астрахань, Сибирь, Ногой зэрэг татаарын сүүлчийн ханлигууд унахад энэ нь өргөн олныг хамарсан юм. Татаарын дээдсийн ихэнхи хэсэг Москвагийн хаадын албанд орж, хан, ван, тайжуудын олон овгийн эхлэлийг тавьжээ. Генеологийн асуудлыг мэдэхгүй орос хүн бол өнөөдөр эдгээр овгийн ихэнхи нь татаар язгууртай гэдгийг мэддэггүй юм.
Татаарын бүхэл бүтэн отряд, улсууд Москвагийн албанд шилжин, түүний дорнод нутгаар суурьшин, тэднийг гаднын дайснаас хамгаалж байсан юм. Их хаан Василий Тёмнийн өөрт нь захирагдсан татааруудаар Мещерскийн хязгаарт байгуулсан Касимовын хаант улс нь Орос орныг Казанийн хаант улсаас найдвартай хамгаалж байсан бөгөөд хожим нь энэ тухай Брокгауз Ефроны нэвтэрхий тольд:
“Тэд Оросын засгийн газарт алба хаадаг, оросын ноёдын ивгээлийг ямагт хүртдэг байсан тэрхүү мусульман гаралтнуудад амьдрах газар хүссэн юм. Энд эдгээр хүмүүс өөрсдийнхөө шашны зан үйлийг гээхээс өчүүхэн ч эмээлгүйгээр орос хүмүүст бага багаар дассаар өөрснөө ч шашин ба мэдрэхүйгээрээ оросод хандах болсон” гэж бичжээ.
“Оросуудыг сайн ухвал татаар л гарна” гэсэн бүхний мэдэх зүйр үг байдаг. Энд мэдээж хэрэг өөр утга санаа байгаа авч түүнийг шууд “биологийн” утгаар хүлээн зөвшөөрөх хангалттай үндэслэл байдаг, учир нь орос цусанд татаарын ихээхэн хольц байдаг. Энэ нь бидэнд огт муу юм болоогүй.
Генеологийг тусгайлан судлалгүйгээр татаарын эзэгнэлийн эрин үеийг бүх талаас нь судалж, өнгөрсөн үе дэх орос-татаарын холбооны бүх нийлбэрийг сонирхохдоо би түүхийн янз бүрийн сурвалж, баримт бичгүүдээс татаар удмаас эх авсан 92 хаан, 30 ван, 13 гүн болон 300 гаруй тайжийн овгийг олсон юм. Хэрэв дээр дурдсан цол бүхий овгууд дээр губернийн овог удмын номнуудаас татаар гаралтай тайж нарын хэдэн зуун овгийг олж маш олныг нэмж болох нь эргэлзээгүй. Харамсалтай нь тайж гарлаар бүртгэл хөтөлдөггүй байснаас тэдгээрийг тодорхойлох боломжгүй юм, гэхдээ тэдгээр нь олон мянгаар тоологдох нь эргэлзээгүй юм.
Энэхүү олон тооны татаар угсаатны хойч удмынхан хоёр, гурав дахь үе дээрээ л оюун санаа, хүмүүжлээрээ цэвэр орос хүмүүс болон хувирцгаасан юм. Тэд эх орондоо шударга үнэнчээр алба хааж, түүний төлөө тоо томшгүй олон тулалдаанд төдийгүй энх тайван амьдралын талбарт зүтгэж, оросын соёлыг алдаршуулсан цөөнгүй их хүмүүс, тэр ч байтугай суут хүмүүсийг төрүүлж өгсөн. Хамгийн тодорхой жишээ авъя.
Шинжлэх ухааны салбарт татаар удамтай оросын суут эрдэмтэд гэвэл Менделеев, Мечников, Павлов, Тимирязев, түүхч Кантемир, Карамзин, туйл судлагч Челюскин, Чириков нар байна. Утга зохиолд Достоевский, Тургенев, Державин, Языков, Денис Давидов, Загоскин, К.Леонтьев, Огарев, Куприн, Арцыбашев, Замятин, Булгакав нар болон бусад олон зохиолч, яруу найрагч нар бий. Урлагийн салбараас л гэхэд зөвхөн тод гэрэлтсэн хүмүүсийг нэрлэхэд л бүжигчин Анна Павлова, Уланова, Спесивцев, жүжигчин Каратыгин, Ермолов, хөгжмийн зохиолч Скрябин, Танеев, зураач Шишкин нар болно.
Татаар өвгөөс гаралтай алдар цэргийн жанжин, генерал, адмиралуудыг бүгдийг нь тоочих боломжгүй юм. Тэдгээрээс зөвхөн хоёр “томыг” нь нэрлэвэл Дмитрий Донскийн жанжид Юрий Мещерский ван, Куликовын тулалдаанд амь үрэгдсэн ван Андрей Серкизов нар юм. Мөн Их Петрийн нэрт хамтран зүтгэгч, генерал-адмирал Ф.М.Апраксин, Эх орны дайны баатар генералууд Ермолов, Дохтуров нарыг дурдаж болно. Оросын нэрт адмирал Матюшкин, Мордвинов, Епанчин, Бирилев, дэлхийн I дайны фронт командлагч генерал Жилинский, Щербаков нар “татаарууд” байсан юм.
Татаарууд Орост Борис ба Феодор Годунов гэсэн хоёр хаан өгсөн. Мөн таван хатан хаан өгсөн. Энэ нь Соломония Сабурова – гуравдугаар Василийн анхны эхнэр; Елена Глинская – түүний хоёр дахь эхнэр; Ирина Годунова – хаан Феодор Иоанновичийн эхнэр; Наталъя Нарышкина - -Алексей Михайловичийн хоёр дахь эхнэр – Их Петрийн ээж; Марфа Апраксина – хаан Феодор Алексеевичийн эхнэр; Евдокия Сабурова – өөрийн эцэг догшин Иванд алагдсан хан хүү Иваны эхнэр зэрэг болно.
Нэлээн хэдэн татаарыг оросын сүм хийд үнэн алдартны ариун гэгээн хүмүүст тооцдогийг тэмдэглэх нь зүйтэй болов уу. Тэдгээрээс хамгийн нэрд гарсан нь гэгээн Петр Ордынский бөгөөд энэ хүн Бат хааны үнэн алдарт шашинд орсон ач хүү, хожим нь лам болсон юм. Өөр нэг татаар хүн бол Казаний зовлонг тэвчигч, ариун Петр юм. Бат хаан өөрийн том хүү, үе залгамжлагч Сартаг болон түүний эхнэрт үнэн алдар шашинд орохыг зөвшөөрч байсныг сануулах хэрэгтэй юм.
Энэ тохиолдол нь татаарууд алив шашинд тэвчээртэй ханддагийг сайтар харуулахын хамт татаарууд шашны фанатикууд байж, христийн шашныг даран сөнөөгчид байсан гэсэн туйлын алдаатай боловч бат бэх тогтсон үзэл бодлыг илт няцааж байна. Хэрэв Сартаг Батын ах өөрийн өрсөлдөгчид хорлогдон эрт нас бараагүй бол Их Хааны суудалд үнэн алдарт шашинтан хүн суух байсан.
Энэ бүхнээс үзэхэд татаарчуудтай тогтоосон манай түүхэн, тэр ч байтугай цусан холбоо нь бидний бодож байснаас хавьгүй нягт, олон талтай болох нь илт байна.
Хэрэв татаарын эзлэлт нь тухайн үедээ Орост маш их зовлон авчирсан бол тэр нь татааруудын бидэнд үлдээсэн баялаг өв, татаар гаралтнууд, тэдний хойч үеийнхний Орос орныг хамгаалах болон түүний соёлыг хөгжүүлэх үйл хэрэгт оруулсан жинтэй хувь нэмрээр ямар нэг хэмжээгээр нөхөгдсөн юм.

Орчуулсан : Д.Ганхуяг

Monday, October 20, 2008

Эрхий хурууны хээтэй баталгаажсан Монгол Улсын тусгаар тогтнол


Ардын хувьсгал ялсан, анхдугаар Vндсэн хуулиа баталж Бvгд Найрамдах Улс болсноо зарласан, НVБ-д элссэн гэх мэт XX зуун Монгол орны хувьд тvvхэн дурсгалт vйл явдлуудаар дvvрэн өнгөрчээ. Vvний нэг нь 1945 оны аравдугаар сарын 20-нд Монгол Улсын тусгаар тогтнолыг хvлээн зөвшөөрч буй эсэхээр ард нийтийн санал асуулга явуулж, санал өгсөн хvн бvр БНМАУ-ын тусгаар тогтнолыг хvлээн зөвшөөрсен явдал юм. Тvvхийн шаргал хуудас эргэсээр тэр өдрөөс хoйш 63 дахь жилтэйгээ өнөөдөр золгож байна. Дэлхийн II дайн дуусч, Монгол, Зөвлөлтийн дайчид чөлөөлөх дайнд ялалт байгуулах нь тодорхой болсон тэр vед ЗСБНХУ, Дундад иргэн буюу Хятад Улсын хооронд Холбоо-найрамдлын тухай гэрээ байгуулагдаж, уг гэрээнд БНМАУ-ын тусгаар тогтнолыг Хятад Улс хvлээн зөвшөөрөх тухай асуудал тусгагджээ. Vvнтэй холбогдуулж Хятад Улс Гадаад Монголын ард тvмэн нийтээрээ тусгаар тогтнолоо хvлээн зөвшөөрвөл одоогийн байгаа хилээр нь зөвшөөрнө гэж байр сууриа илэрхийлжээ. Энэ дагуу БНМАУ-ын Бага хурлын Тэргvvлэгчид 1945 оны есдvгээр сарын 21-нд БНМАУ-ын тусгаар тогтносон байдлын талаар бvх ард тvмний санал асуулга явуулах тогтоол гаргасан юм байна. Ингээд төв болон аймаг, хотын комиссыг байгуулж дvрэм, журмыг нь баталжээ. Санал авах хуудас нь "БНМАУ-ын тусгаар тогтнох эрмэлзлээ баталж байна уу" гэсэн vгтэй. "БНМАУ-ын төрийн тусгаар тогтнолын асуудалд саналаа гаргана. Энэхvv санал гаргах хуудас дээр тавьсан овог, нэрийн доор "зөвшөөрөх" буюу "татгалзах" хоёрын аль нэгийг бичиж гарын vсгийг зур. Хэрэв бичиг мэдэхгvй аваас баруун гарынхаа эрхий хурууны хээг дар" хэмээсэн санамжтай байсан байна. Санал хураалт 1945 оны аравдугаар сарын 20-нд өглөений 06 цагаас оройн 23 цагийн хооронд орон даяар нэгэн зэрэг явж яс vндэс, хvйс, шашин шvтлэг, боловсролын байдлыг vл харгалзан БНМАУ-ын харъяат 18-аас дээш насныхан оролцжээ. Нэрсийн жагсаалтад нийтдээ 494074 хvн бичигдсэний 487285 хvн буюу 94.4 хувь нь саналаа өгсөн байна. Бусад 6000 гаруй хvн нь замд яваа, өвчтэй зэрэг шалтгаанаар саналаа өгч чадаагvй аж. Хамгийн гайхамшигтай нь санал өгсөн бvх хvн улсынхаа тусгаар тогтнолыг дэмжсэн нь хоёр их хөршөө БНМАУ бол тусгаар тогтносон улс хэмээн хvлээн зевшөөрөхөөс өөр аргагvй байдалд оруулсан байна. Санал хураалтын энэ дvнг УБХ-ын Тэргvvлэгчид 1945 оны арваннэгдvгээр сарын 12-нд хэлэлцээд бvх нийтэд зарлан мэдэгджээ. Маргааш нь БНМАУ-ын Ерөнхий сайд бөгөөд Гадаад яамны сайд Х.Чойбалсан ЗСБНХУ-ын Гадаад хэргийн Ардын комиссар В.М.Молотов, Дундад иргэн Улсын Гадаад яамны сайд Ван Ши Цзе нарт цахилгаан утсаар санал асуулгын дvнг илгээжээ. Vvнийг vндэслэн 1946 оны нэгдvгээр сарын 6-нд Хятад, 1946 оны хоёрдугаар сарын 27-нд ЗСБНХУ тус тус Монголын тусгаар тогтнолыг хvлээн зөвшеөрч XX зууны эхнээс эхэлсэн монголчуудыи тусгаар тогтносон улс байх гэсэн эрмэлзэл албан ёсоор баталгаажсан байна. 1945 он бол монголчуудын дийлэнх нь шахуу бичиг vсэггvй байсан vе. Тиймээс эрхий хурууны дардас тусгаар тогтнолын баталгааг авчрахад ихээхэн vvрэг гvйцэтгэсэн гэдэг. Энэ ч утгаар нь эрхий хурууны хээгээр баталгаажсан тусгаар тогтнол өнөөдрийн бидний бахархах бахархал, "Монгол Улсын иргэн би" гэж итгэл дvvрэн ярихын нэгэн том хөшvvрэг болсон гэж болно. Чухамхvv хоёр том хөршдөө тусгаар тогтнолоо хvлээн зөвшөөрvvлж чадсан тэр мөчөөс эхлээд Монгол Улс эрчимтэй хөгжлийн замдаа орж, их бvтээн байгуулалтыг өрнvvлсний зэрэгцээ ард тvмнээ бvх нийтээр нь бичиг vсэгтэй болгох, эрvvлжvvлэх, соёлжуулах чиглэлд чамлалтгvй амжилтад хvрсэн юм. Туурга тусгаар улс байхын төлөөнөө бичиг vсэггvй ч гэсэн хурууныхаа хээгээр баталгаа гаргаж өгсөн өвөг дээдсийнхээ зvтгэлийг өнөөдөр бидэнд vнэгvйдvvлэх эрх байхгvй. Өөрөөр хэлбэл, бидэнд эх оронч, эх орныхоо хөгжил дэвшлийн төлөө санаа зорилго нэгтэй байх vvрэг ногдож байгаа юм. Улам бvр даяаршиж байгаа энэ ертөнцөд тусгаар тогтнол юунаас ч vнэтэй гэдгийг гадаад, дотоод олон хvчин зvйлvvд харуулж байна. Бид эх тvvхээ эргэн дурсдаг. Бас ирээдvйн өмнөөс хариуцлагатай алхдаг байх ёстой билээ. Тvvхэн дурсгалт өдрvvдийг эргэн дурсаж ач холбогдлыг нь дvгнэж цэгнэн ярилцдагийн утга учир ч vvнд орших биз ээ. Эрхий хурууны хээтэй баталгаажсан Монгол Улсын тусгаар тогтнол 63 нас хvрлээ. Энэ баталгаа биднийг хоёр их хөршдөө хvлээн зөвшөөрөгдөөд зогсохгvй НVБ-ын гишvvн орон болоход, улмаар даян дэлхийн улс гvрнvvдтэй ахан дvvсийн харилцаа тогтооход vнэлж баршгvй хувь нэмрээ оруулсан юм.

Friday, October 10, 2008

Аугаа их зeнч мэргэн, сэтгэгч, эмч Мишель Нострадамус


Францын өмнөд хэсгийн Сен-Реми гэдэг бяцхан хотын нэгэн нотариатчийн гэр бvлд 1503 онд нэгэн хөвvvн мэндэлсэн нь асар их зөн совин бvхий дөрвөн мөртvvдээрээ дэлхийн сая сая хvнийг өөртөө хошууруулан дуудсаар байгаа аугаа их зөнч мэргэн, сэтгэгч, эмч Мишель Нострадамус байжээ. Тэрбээр хvн төрөлхтөний тvvхэн дэх хамгийн зангарагтай vйл явдлуудыг 3797 он хvртэл зөгнөсөн нь өдгөө ч биеллээ олсоор байгаа нь Нострадамус судлалыг шинжлэх ухаантай хослуулан хөгжvvлэхэд хvргэжээ. Нострадамусын хvн төрөлхтөнд бичиж vлдээсэн "Центури" хэмээх дөрвөн мөртvvдийнх нь эмхэтгэл 400 гаруй жилийн турш орон орны хэл дээр тасралтгvй хэвлэгдсээр байгаа цөөн хэдэн номын нэг билээ. Харин саяхан монгол хэлнээ зохиолч, орчуулагч, утга зохиол судлаач, Монголын утга зохиол судлалын төвийн тэргvvн Д.Гvн-Vйлс орчуулжээ. Тэрээр хуучнаар Гадаад хэлний дээд сургууль, ОХУ-ын Казанийн их сургуулийг төгссөн агаад Монголын утга зохиол, утга зохиол судлалыг арай өөр төвшинд гаргахыг зорьж буй ажээ. Тэрээр орчуулгын болон бvтээл туурвилын 20-иод номтой. Саяхан орчуулсан дуулиаит "Нострадамус зөн билиг оршвой" бvтээлээ англи, орос эх дээр нь тулгаж орчуулснаас гадиа англи хэлийг сурах дэлхийн хамгийн сайн 10 номын нэгэнд тооцдог Бонкын "Англи хэлийг алхам алхмаар сурах" хоёр ботийг хуурцагных нь хамт хэвлvvлсэн билээ. Д.ГVН-VЙЛСТЭЙ ярилцлаа.

-Ярилцлагаа Нострадамус гэж хувь хvнийхээ хувьд хэн байв гэдэг асуултаар эхэлье?

-Суут зөнгууд нь шил шилээ даран биелсээр байгаа гэгээрлийн хутгийг олсон их зөнчийг бурхан энэ хорвоо дэлхийн хvмvvсийн дунд 63 жил амьдруулжээ. Тvvний гэр бvлийнхний дотор Нотр-Дам гэдэг овог байсан нь бас маргаангvй аж. Өвөг эцэг нь хvvгийнхээ боловсролд онцгой анхаарч тоо, зурхайн ухаан, эртний еврей болон грек хэл зааж сургажээ. Мишель 20 нас хvрээгvй байхдаа философи судалж, дэлхий нарыг тойрон эргэдэг тухай онолыг илэрхий дэмжиж байжээ. Тэгээд Монпельегийн их сургуульд суралцсан байгаа юм. Тэнд анагаах ухаан судалж, тахалд нэрвэгдсэн өвчтөнvvдэд тусалж, эрдмийн дээд зэрэг горилохоор болжээ. Тэнхмийн профессорууд тvунийг жаахан таагvйхэн угтсан ч оюунлиг сэтгэлгээнд нь найр тавихаас өөр аргагvйд хvрч бvгд хvлээн зөвшөөрчээ. Мишель ийнхvv сургуульдаа vлдэн багшилж байсан хэдий ч зөнч, сониуч зан нь тvvнийг зvгээр суулгасангvй. Тэр нь юу вэ гэхээр Нострадамус хэд хэдэн эмийн жор бэлтгэж, өвчтөнvvдээ ургамлын гаралтай эмээр эмчлэхийг илvvд vздэг байжээ. -Сонирхолтой л юм? -Нострадамус бvр сульдаж доройтсон өвчтөнд хvртэл тухайн vед хэрэглэж байсан цус ханах зэрэг хатуу хөтvv эмчилгээг огт тэвчиж чаддаггvй байсан гэдэг. -Тэгвэл чухам хэдий vеэс алдарт дөрвөн мөртvvдээ бичих болсон юм бэ? -Нострадамус алдарт яруу найрагч Жюль Сезор Скалигерээс захидал хvлээн авах хvртлээ тахалд нэрвэгдэгсдэд тусалсаар л байжээ. Скалигер бол Европын тэргvvний сэтгэгч, философич, яруу найрагч, утга зохиолын нэрт шуvмжлэгч байж. Тэрээр залуу эмчийг Ажан хотдоо урьж, Нострадамус ч тэндээ суурьшихаар vлдсэн байна. Энэ vеэс л яруу найрагчийн нөлөө залуу эмчид тусч, хожмын алдарт зөгнөлvvдээ дөрвөн мөртөөр шvлэглэн vлдээх болсон байх. -Нострадамус хэр баян байсан бол? -Ажил нь бvтэмжтэй байж, ашиг орлого нь нэмэгдсэн. Адриет де Лужежак гэдэг эмэгтэйтэй гэрлэж, хоёр хvvхдийн эцэг болж. Гэвч тvvний аз жаргал удаан vргэлжилсэнгvй. Ажаныг тахал дайрч, эхнэр хvvхдvvд нь нэрвэгджээ. Ингэхэд эмчийн нэр хvнд унаж, эхнэр, хvvхдvvдээ аварч чадаагvй байж яаж биднийг аврах вэ гэлцэх болжээ. Энэ vе тvvний амьдралын хамгийн хvнд хэцvv vе байж. Тэрээр Скалигертэй муудаж, талийгаач эхнэрийнх нь хамаатнууд хvvхнийхээ инжийг буцаан авахаар шvvхэд өгсөн байна. Гэвч зовлон vvгээр дууссангvй. 1538 онд тэрээр санамсаргvй хэлсэн vгнээсээ болж шvvхэд хvртэл дуудагдаж байжээ. Аргагvйн эрхэнд Ажанаас сэмхэн гарч, Лотаринг, Нидерланд, Итали хvртэл бадарчлан явжээ. -Энэ бvх зовлонг нь тvvнийг их зөнч болоход нөлөөлсөн болов уу? -Магадгvй. Чухам тэр vеэс л Нострадамусын рид гэгээн тодорч, билгийн мэлмий нь нээгдсэн болов уу гэж зарим судлаачид vздэг юм билээ.

-Тэр дахин гэрлэсэн vv?

-1547 онд Салон-де-Кро хотод Анн Пон сар Жемейтэй гэрлэж, эхнэр нь тvvнд гурван хvv, гурван охин төрvvлж өгчээ.

-Чухам хэдий vеэс тvvний зөнг нийтээр хvлээн зөвшөөрч эхэлсэн хэрэг вэ?

-1550 оноос Нострадамус жил бvр дэлгэрэнгvй зурхай бичиж хэвлvvлэх болжээ. Тэгээд яг 1555 онд "Мишель Нострадамусын зөн билгvvд" хэмээх 400 орчим дөрвөн мөрт бvхий анхны номоо хэвлvvлжээ. Ном гарсан даруйдаа л олны анхаарлыг татаж, хvмvvс гар дамжуулан унших болсон ч Нострадамусыг зарим нь галзуу солиотой гэцгээж байжээ. Харин дөрвөн жилийн дараа буюу 1559 онд Францын хаан II Генрихийн золгvй vхлийг яг таг зөгнөж хэлсэн нь батлагдмагц Нострадамусыг ер бусын хvн болохыг нь нийтээр хvлээн зөвшөөрсөн гэдэг. Тэр vеэс хойш зөнчийн нэр хvнд тасралтгvй өсч, гайхамшигт мөртvvд нь биелсээр л байна.

-Золгvй зөнгvvдээс нь зугтааж болох уу?

-Нострадамус өөрөө хэлсэн байдаг шvv дээ. Хэрвээ би дөрвөн мөртvvдээ тvлхvvргvй бичвэл хvн төрөлхтөн л өөрсдөдөө асар их гамшиг учруулна. Тvvхийг эргvvлэх гэж оролдох болно. Тийм ч учраас Гитлер өөрийгөө буудаж хороодог шvv дээ. Дайсандаа олзлогдож, торны цаана сууна гэдгийг уншаад. Гэхдээ одоо АНУ-ын Филадельфид Нострадамус судлалын төв ажиллаж, vйл ажиллагаагаа шинжлэх ухааны ололттой хослуулан зарим болзошгvй аюулыг тойрч гарахыг эрмэлзэж байна.

-Суут мөртvvдийн тайллуудаас сонирхуулаач. Жишээ нь, өдгөө хvн төрөлхтөн аливааг оюун санааны төвшинд ойлголцох хэмжээнд хvрсэн ч гэсэн дайтсаар л байна шvv дээ?

-"Улаан нvдэн гариг цэргийн хvчээр заналхийлж Далан удаа цус урсгах гэж байна Сvм хийд болон ариун явдалтнууд адлагдахын сацуу өргөмжлөгдөх нь Тэднээс суралцахыг огоот vл хvсэгчдийн санаа зориг буюу" гэсэн дөрвөн мөртийг судлаачид гурав дахь мянганы эхний 10 жилд дайн байлдаан, өлсгөлөн, тахал, лалын ертөнцийнхний элдэв янзын аюул занал, улс төр шашны эрээ цээргvй лидерvуд гаарч, газар авсан vе тохиохыг Нострадамус илчилсэн гэж vздэг. Одоо бол лалын шашинтны улайран тэмцэгчид, христийнхний эсрэг зогсч байна. Vvнийг барууны уламжлалт шашин шvтлэгийг vл хайхрагчдын буюу тэднээс суралцахыг vл хvсэгчдийн зvгээс христийн ертөнц хийгээд тvvний лидерvvдэд багагvй хор хохирол учруулахыг зөгнөсөн шvлэглэл гэж ойлговол зохино. Гагц дайн дажны өрнөлийг шашин хоорондын зөрчилдөөний vндсэн дээр Нострадамус харуулахыг зорьжээ.

-Ер нь шашны тухай тэр юу гэж зөгнөж вэ?

-Тахилын vйл удахгvй буй болж Тэдний сөргөлдөгчид наждаа эдлэх нь Гэгээнтэн лам, санваартан хувраг ч vгvй болж Зөгийн бал цагаан лаваас vнэд орох нь" гэдэг шvлэглэлдээ 1790-ээд оны эхээр Францад католик шашинтнуудыг хавчин хяхаж байсан тvvхийг зөгнөн өгvvлжээ. Уламжлалаараа бол лавын vнэ зөгийн балныхаас өндөр байдаг боловч шашин мөргөлийг хавчин гадуурхсанаас сvм дуганын vндсэн хэрэглээ болох лааны vйлдвэрлэл хумигдаж, лавын эрэлт багассанаар vнэ нь навс унасан хэрэг. Харин өмнөх мөр нь Францад 1790 оны баталсан Vндсэн хуулийн дагуу сvм хийд, шашны бусад байгууллагуудыг шахан дарамталж байсан vеийг хэлсэн юм байна.

-Буддизмийн тухай өгvvлсэн байх юм уу?

-Усны гурван нэгдлээс Бархасвадийг онцгойлон хурим найр vvсгэх нэгэн мэндэлмой Тvvний суу алдар, сvр хvчин эрхбиш өсч Догшин шуургыг дорноос дуудан, эх газар, тэнгис далайд дуурсмой" гэж бичжээ

. -Энэ нь юу гэсэн vг юм бэ?

-Энэ дөрвөн мөртөд Монголын заншлыг сонирхогчид тун анхааралтай ханддаг. "Усны гурван нэгдэл" гэдэг нь "Гурван гол" гэсэн монгол ойлголт, гурван усны нэгдэл нь "Гурван голын бэлчир" гэсэн утга юм биш байгаа гэж бодоход хvргэдэг. Нөгөөтэйгvvр, энэ нь баасан, бямба, ням гаригийг онцгойлон, ариун өдөр хэмээн vздэг байсан лал, жvvд, загалмайтны шашинтнуудаас тэс ондоо, өөр нэгэн шvтлэгтний тухай өгvvлж байгаа юм.

-Бид Чингис хаанаа л дэлхийн хэмжээнд дурсан бахархдаг?

- Хэмжээтэй ухаанаар хэмжээгvй ухааныг ойлгох хэцvv. Дээрх парадоксыг хvлээн зөвшөөрөх юм бол Чингис хаанаас өөр хэн байх билээ. Харин дөрөв дэх өдөр буюу пvрэв гаригийг онцгойлдгийн тухайд гэвэл орчуулж байх явцдаа тоймтой юм олж мэдсэнгvй. Мэдээж, дайн байлдаанаар амьсгалсан хvн манай улсаас гарахгvй. Тэгэхээр их аварга Д.Дагвадоржийн адил урлаг, соёл, спорт, оюун ухааны их аварга, гарамгай нэгэн төрж, тив дэлхийд алдарших болтугай л гэж бодсон.

-Болоод өнгерсөн уйл явдлуудын биелэл хийгээд тайллаас сонирхуулаач?

-"Өлсгөлөнд туйлдсан араатнууд гол усыг гатлах нь Байлдааны талбарын ихэнх хэсэг Гистерийн эсрэг аюу Германы хvv хууль сахихыг умартах цаг дор Толгойлогчийг төмөр сараалжнаа суулгах нь" гэжээ. Ер нь Нострадамусын мөртvvдээр Гистер гэсэн нэр нэг бус удаа тохиолдоно. Энэ нь Гитлер л дээ. Унгарын адмирал Хортийг олзлон авсан vйл явдал, нөгөөтэйгvvр, Вермахн Унгарт бут цохигдож, Гистерийг Дунайг гатлан, Германы арми vймж сандран ухарсан тvvхийн эгзэгтэй vеийн аль алинд нь хамаарах магадлал өндөр байгаа ч энэ шvлэглэлийг Гитлерт хамааруулан авч vзвэл илvv тохиромжтой мэт.

-Vvнийг олж мэдсэн Гитлер өөрийгөө егvvтгэсэн хэрэг vv?

-Германы нацистууд Нострадамусын зөгнөлvvдийг судалж vзсэн шиг байгаа юм. Vvнд нэлээд нухацтай хандсан Гитлер хол боотнуудынхаа гарт орж, төмөр сараалжны цаана суухыг хvсэлгvй, тvvхэн өрнөлийг хvчээр өөрчилж, амиа егvvтгэсэн байж таарна гэсэн санааг судлаач Николай Белов дэвшvvлжээ.

-Ингэхэд Нострадамус яаж мэргэлдэг байсан хэрэг вэ?

-Мэргэлэх арга, техник нь нэлээд өвөрмөц байжээ. Тухайлбал, тэрээр устай хувин ашиглан мэргэлдэг байжээ гэсэн дvгнэлтэд хvргэж байгаа юм.

-Яаж тэр вэ?

-Энэ аргын тухай философич Пселл "...Тэр vйлд оролцогсод нөгөө ертөнцөөс сvнснvvдийг татах устай аяга ашигладаг. Аажимдаа сав суулга нь дуу чимээ гаргаж, амьсгалж эхэлдэг... Залбирлаар vvсэх энергийн нөлөөгөөр ус нь савнаасаа бялхан асгарч, дараа нь нарийхан дуу, хоолойгоор мэргэ өгvvлэх агаад сvнс аль хvссэн газраа хэсvvчилнэ. Гэхдээ тэд vргэлж намуухнаар ярьдаг байжээ" гэж бичсэн байдаг.

-Нострадамус устай аягатай ярилцдаг байсан хэрэг vу?

-Тийм ээ. Гэхдээ л ийм орчныг бvрдvvлж, ус харж оюун ухаанаа төвлөрvvлж, орон зай, цаг хугацааны чанадаас сонсогдох нууцхан дуу хоолойг мэдэрдэг байжээ гэвэл буруудахгvй байх.

-Ийнхvv бясалгаж байхдаа тэр ямар алба эрхэлдэг байсан бэ?

-IX Карлын зөвлөх хийгээд эмч болон соёрхогдсон байжээ.

-Амьдралынх нь сvvлийн жилvvд сонирхолтой санагдаж байна?

-Их зөнч өөрийнхөө vхлийг таалал төгсөхөөсөө нэлээд хэдэн жилийн өмнө зөгнөн бичиж байжээ. "Аяллаас эгэн ирээд, эзэн хаанаар соёрхогдсон, байран хадагдсан, тэрбээр vvнийг яаж ч чадахгvй. Миний ойрын цусан төрлvvд хийгээд найз нар тvvнийг ор болоод сандалдаа vхсэн байхыг олж vзэх. Тэнгэрт халих" гэж бичсэнээ зөнч vхлээрээ баталсан юм. Тэрээр ээлжит аянаасаа ирж, бичгийн ширээнийхээ ард мөнх нойрссон байжээ.

-Их зөнчийг яаж vдсэн бэ?

-Ёслол төгөлдөр vдэж, булшин дээр нь "Оддын нөлөөн дор бvх дэлхийн айсуй vйл явдлуудыг бурхны vзгээр бичиглэсэн алдарт Мишель Нострадамусын шарил энд буй... Хойч vеийнхэн шарил юуг нь бvv хөндсvгэй..." хэмээн бичжээ.

Tuesday, October 7, 2008

Анхны цаснаар...








Хамаг бүхэн бороо мэт арилахад харин гэрэл зураг шороо мэт үлдэнэ