Миний эх орон аажмаар vгvй болж байна

Монгол Улсын урлагийн гавьяат зvтгэлтэн, зураач Ц.Мөнхжин

2007 оны долдугаар са­рын 18-нд “Манай орон хєг­жиж байгаа, бvгдийг хараар будаж болохгvй. Жил ирэх дутам байшин барилга бариг­даад л, гадаадын хvмvvс краны тоог тоолоод явдаг юм билээ”… гэж Vндэсний олон нийтийн телевизээр УИХ-ын гишvvн мэдэгдэж байна. Єнгєц харж, хэлбэр талаас нь ойлговол энэ vнэхээр vнэн, харин агуулгаар нь vзвэл амьдрал дээр ямар байгаа вэ?
Эдгээр барилгын дийлэнх нь тvрээсийн зориулалттай зочид буудал, баар, караоке, саун, массажийн vйлчил­гээтэй, тэнд монгол охидоор мєнгє олох бизнес цэцэглэж байдаг. Мєн гадаадын зуун хувийн хєрєнгє оруулалттай гэх орон сууцны олон барилга сvндэрлэж, хятад ажилчид олноор ажиллаж, тэнд Мон­голын ой хєвчєєс тасдаж авчирсан залуу модыг тул­гуур болгон хэрэглэж, ингэс­нээр ой мод утсаж vгvй бол­соор байгаа.Гадаад, дотоодын компа­ниуд Монгол оронд эрдэс баялаг олборлон, лиценз най­маалж баяжиж байна.Ашгийг олон нийтэд яаж тэгш, шударгаар хvртээх та­лаар хvмvvс олон янзаар ярьж, “Хувьцаа хэлбэрээр хvртээнэ. Энэ хамгийн шу­дар­га гэж, эсвэл иргэн бvрийн дансанд тэнцvv хэмжээгээр мєнгє хуваарилж байх аргыг илvv шударга хэмээн Арабын болон зарим оронд газрын баялгийн ашгийг ингэж ху­ваадаг” мэтээр нотолж мэ­дээл­лийн хэрэгс­лээр олонтаа цацсан.
Эдгээрийн аль аль нь учир дутагдалтай учраас бvтэхгvй, тохиромжгvй хэлбэр гэж хэл­мээр байна. Хэрвээ хувцас хэлбэрээр хvртээх гэвэл нєгєє л мєнгєтэй цєєн тооны хэсэг бvлэг, олигархи хувь­цааг нь худалдаж аваад олон нийт бас л хоосон хоцрох болноо.
Vндсэн хуулиар бол ойн баялаг, ой мод бас л бvх ард тvмний ємч єє, тэглээ гээд хоёр сая 500 мянган хvнд хоёр хоёр гуулин огтолж єгєєд байж болох уу.
Vvнээс огт єєр эдийн засгийн арга бий.
Монгол Улсын одоогийн гvйлгээнд байгаа мєнгєн тэм­дэг­тийн солиализмын vед хэрэглэж байсан дэвсгэрт дээр “Банкны тэмдэгтvvд нь Монгол Улсын vнэт металл, гадаадын валют, бараа ба бусад активаар батлагдана” гэсэн vг байдаг байсан. Энэ юу гэсэн vг вэ гэвэл аль ч мєнгєн тэмдэгт нь тэр улсын сан хємрєгт байгаа баялгийг тєлєєлж буй цаас гэсэн vг. Тэрхvv баялгийг хэдий чинээ арвижуулна, тєдий чинээгээр уг цаасны vнэ цэнэ тодор­хойлогдоно, ханш нь дээ­шилнэ. Дэлхий дээр одоогоор хамгийн єндєр ханштай мєнгєн тэмдэгт бол Английн паунд юм. Эндээс Англи хамгийн баян улс гэж ойлгож болно.
Улс гvрэн ийм агуулгаар баялаг хуримтлуулахын тулд алт болон бусад vнэт ме­талл олборлодог уул уур­хайг хєгжvvлдэг байна. Харин хуримтлуулсан баялгаа яаж зарцуулах нь тэр улсын хэрэг байдаг гэнэ ээ. Тєг­рєгийн ханшаа єсгєх замаар, уг баялгийг шингээсэн хан­шаар дамжуулан нийт ард тvмэн хvсээд байгаа баялгаас жигд хvртэх тэгш боломж ийнхvv нээгдэнэ. Харин хvн бvр хєдєл­мєр­лєсєн хєдєл­мєрийнхєє ялгаа­гаар уг мєн­гє­нєєс хvртэх нь хамгийн шударга, эдийн зас­гийн зо­хис­той хэлбэр мєн.
Гэтэл манайд хэрэг дээ­рээ vнэт баялгаа бусдад єгєєд оронд нь цаас авч, баялгийг хуримтлуулах огт боломжгvй гэрээ хэлэл­цээ­рийг ашигтай гэж vзсээр ир­сэн нь хачирхалтай. Тэр цаа­саа эргээд цалин хєлс, тэтгэ­вэр тэтгэмж болгон тавьж, харахад баялгаа эр­гэл­­тэд оруулж байгаа боловч vнэн хэрэгтээ хоосорсоор л.
Эндээс Монгол оронд алт, эрдэс баялаг олборлоод байвч улс орон нь ер баяж­даггvйн учир шалтгааныг харж болох биз ээ.
Хамгийн чухал нь манай тvшмэд єєр хоорондоо ухаа­наа уралдуулахдаа биш ха­рин гадаадын этгээдтэй, тэ­дэнтэй гэрээ хийхдээ мэргэн ухааны уран мэхийг урал­дуулах, шинийг сэдэж, алсыг харсан бодлого л чухал.
Тєрийн тvшээ нар харин єєр хоорондоо ухаанаа нэгт­гэж, нэмэрлэж, баяжуулж Монгол Улс єєрєє биеэ дааж, эрдэс баялгаа олборлох за­мыг хаймаар.
Тєрийн бодлогыг ингэж бvтээмээр.
Энэ бvхнээс vvдээд ажиг­лахад одоогийн Их хуралд тєрийн бодлого илт vгvй­лэгдэж компанийн-олигар­хийн бодлого л явагдаж байна.
“Бай хуй жуар” гэдэг мєн­гєн тэмдэгтийг дал, наяад оны vед Хятад улс юанийн зэрэг­цээгээр гvйлгээнд гаргаж, юанийг ардын мєнгє гэж нэрлэдэг байлаа. Гадаадын хvмvvс валют солиход уг мєнгєн тэмдэгтийг сольж єгдєг, харин ардын мєнгийг сольж єгдєггvй байв. Юань “бай хуй жуар” хоёрын ху­далдан авах чадвар яг ижил, харин ардын мєнгєєр валют авч чадахгvй, “бай хуй жуар”-аар валютыг сольж болдог байлаа. Энэ жишээ бол тэр хэсэгхэн он жилvvдэд гадаад валют хуримтлуулах Хятад улсын тєрийн ухаантай бод­лого байсан гэж хэлж болноо.
Товчоор хэлбэл, тєрийн бодлого нь баялгийг хуримт­луулах, баялаг бvтээх, баял­гаа хамгаалах бодлого юм. Гэтэл манайд мєнгє тойрсон тэмцэл л явж байна. Ингэж дээрээ жийлцэж байх зуур эх орон эзгvйрч, байгаль сvйрч, ой хєвч шатаж, ус агаар бохирдож, эрдэнэт хvн vрэг­дэж, гол горхи хордож, эрдэс баялаг, газар шороо гадны эзэмшилд очиж, ард олон зvдэрсээр Монгол Улс алий­гаа алдаж байнаа.
Бас тєрийн бодлогыг бv­тээх єєр нэг хvчин бол улс тєрийн намууд юм. Эд ер юу хийдэг вэ. Намаа сан­хvv­жvvлэх нэг л аргатай. Компа­нийн захирлуудыг дэвшvvлж ирсэн уршигтай. Гэхдээ улс тєрийн намууд бизнесийн дэмжлэгийг авч болохгvй гэсэг vг огт биш. Гагцхvv тэдний ашиг сонирхлыг бод­логодоо тvлхvv анхаарах хэлцэл л байх учиртай юм.
Тvvхэнд ийм л байсан.
Бас тєрийн бодлогыг бv­тээх нєгєє нэг сэнтий бол яах аргагvй тєрийн тэргvvн Ерєн­хийлєгч мєн.
Тєрийн бодлогын томоо­хон чухал хэсэг нь баялгийг бvтээх явдал.
Хvн эх орондоо хvчээ єгч, аж амьдралаа дээшлvvлж сайн сайхан амьдрах, улс орноо хєгжvvлэхийн тулд баялгийг бvтээдэг.
Гэтэл Монголын дээд бо­ловс­ролтой олон иргэд, охид хєвгvvд, ажлын ид эрч хvчтэй залуус гадаад оронд аяга таваг угаах, хог шороо шvvр­дэх, vйлдвэрийн бараа боодол vvрэх, хvvхэд, хєгшид асрах зэрэг зvсэн зvйлийн хvнд хvчир хар ажил цуцахыг мэ­дэл­гvй хийж, ар гэр рvvгээ 100, 300 доллар илvvчлэн илгээж, хараар амьдарч, агь гангаа санаж, бэтгэрч он жилvvдээ єнгєрєєж байна.
Vvнийг тєрийн єндєр ал­бан тушаалтан тэр ч байтугай Ерєнхийлєгч маань Монголд оруулж байгаа хєрєнгє оруу­лалт гэж эндvvрч, нэрлэж БНСУ-д албан ёсны айлчлал хийсний дараа хэвлэл мэ­дээл­лийн хэрэгслээр баяр­тайгаар мэдээлж байлаа. Энд би Ерєнхийлєгч маань бас л адил хувь хvн юм гэсэн агуул­гаар алдааг нь зал­руу­лах санаатай дээрх жишээг дурдсанаас биш єєр ямар нэг атгаг санаа агуулаагvй гэдгийг хэлье.
Дээр дурдсан бvхнээс бид, олон нийт цаашид юуг сургамж болгон авах вэ? УИХ-д нэр дэв­шvvлж байгаа хvмvvс нь компани-бизнес эрхлээгvй, тєрийн бодлого явуулах ухаан­тай, чин шударга иргэн байх учиртай юм байна гэж оюундаа баттай зоох цаг иржээ.